Serial „Stawka większa niż życie” był i pewnie nadal jest kultowy wśród młodzieży. Był on prostą, czysto sowiecką manipulacją pokazującą czarno-biały świat.
–
Rozmowa z Lechem Żebrowskim, prawicowym publicystą i historykiem
Czy lubi pan Stawkę większą niż życie?
Serial „Stawka większa niż życie” był i pewnie nadal jest kultowy wśród młodzieży. Był on prostą, czysto sowiecką manipulacją pokazującą czarno-biały świat. Ludzie potrzebowali pewnej kompensaty po tym, co się działo podczas wojny, okupacji. Że jednak jesteśmy lepsi, mądrzejsi, silniejsi. I kapitan Kloss był niczym niedawny bohater światowej młodzieży – Mac Gyver. Robi coś z niczego, wszystkich potrafi oszukać, jest sprytniejszy. Tylko w „Stawce…” od początku do końca obecny jest podkład ideologiczny. To, co widzimy na ekranie, to tylko mała część tego, co musimy odebrać.
Jaki jest to przekaz?
Odbieramy przekaz, że jest to oficer sowieckiego wywiadu, polski podchorąży, który nagle pojawia się gdzieś w moskiewskiej centrali. I mówią mu, że mamy wspólnego wroga, mamy zadanie do wykonania. On się oczywiście bardzo chętnie zgadza, chce służyć ZSSR. Ale przecież chwilę wcześniej jego towarzysze broni, jego koledzy zostali wymordowani w sposób bardzo brutalny [w Katyniu]. Potem wszystko idzie siłą rozpędu jak kula śniegowa. Wszędzie, gdzie pojawia się Kloss jest Gwardia Ludowa, świetnie zorganizowana. Wszędzie są punkty kontaktowe, siatki wywiadowcze. Kloss ma kapitalne zaplecze, zawsze, gdy to konieczne – są radiostacje, natychmiastowa łączność. Ten świat jest bardzo prosty, właściwie płaski. To byłoby fajne, gdyby serial powstał w kraju, w którym to, o czym mówimy, nie miało miejsca, nie było tej zaszłości i warstwy ideologicznej. Film był zrobiony bardzo prostymi środkami wyrazu, opiera się praktycznie tylko na jednej rzeczy: na sympatycznej postaci kapitana Klossa granego przez Stanisława Mikulskiego ubranego w mundur niemieckiej Abwehry. To rosły, przystojny blondyn, nordycki typ – jak powiedziałby patron niemieckiego nazizmu. To się ładnie ogląda, ale co z tego? Jeśli zamiast tego serialu widz powinien otrzymać prawdę o tym, co było przed, w trakcie i po wojnie.
No właśnie, tutaj przypomina mi się znany dowcip jak to na Placu Czerwonym rzekomo rozdają samochody, ale później okazuje się, że nie samochody tylko rowery i nie rozdają, a kradną. Nasuwa się analogia do postaci Klossa, której pierwowzorem był Artur Ritter-Jastrzębski. Odchodząc od serialu zapytam pana, kim on był?
Pierwowzór kapitana Klossa jest tak naprawdę zbiorowy, choć oparty również na postaci Ritter-Jastrzębskiego. Był on oficerem sowieckiego wywiadu i następnie bezpieki od początku do końca pracującym przeciwko Polskiemu Państwu Podziemnemu w ramach GL-AL i PPR. Struktury tych służb nastawione były nie przeciwko Niemcom, a przeciwko naszemu podziemiu. Niemcy byli dla nich zbyt mocnym przeciwnikiem. W sposób najbardziej ohydny wydawali oni Polaków pracujących w podziemiu Niemcom, często pisząc anonimy do Gestapo. Ludzie, którzy to robili doszli później do najwyższych funkcji w PRL. Była to od początku do końca zbrodnicza ideologia i maskowanie tego serialami typu „Stawka…” miało pokazać, że rzeczywistość była inna. Serial ukazuje komunistyczną partyzantkę jako podziemne imperium, a tak naprawdę ono nie istniało, to były bardzo małe grupy.
Co w rzeczywistości robiła sowiecka partyzantka na terenach II RP w czasie wojny?
Podziemie komunistyczne nie istniało do stycznia 1942 roku. W momencie, kiedy Stalin pozwolił, a raczej nakazał jego stworzenie, wtedy rozpoczęto budowę struktur. Polska Partia Robotnicza była bardzo mała i słaba, nie miała kadr. Ludzie pamiętali sowiecką okupację na Kresach, nikt nie poszedłby do komunistów z powodów ideowych, walczyć o Polskę. Oczywiste było, że nie starczy im sił na tworzenie Gwardii Ludowej. I tu zaczyna się dramat. Komuniści stosują metodę leninowską pozyskując tzw. lumpenproletariat jako element socjalnie bliski. Po prostu zagospodarowują bandy rabunkowe, będące plagą polskiej prowincji. Tych band jest bardzo dużo, ponieważ po wybuchu wojny w 1939 roku zostały w Polsce opróżnione więzienia, na wolność wyszło podziemie kryminalne. I ci ludzie w olbrzymiej większości zaczęli robić to, na czym się znali i to, co lubili – żyli z grabieży. Tylko teraz już byli bezkarni, ponieważ nie robiąc Niemcom krzywdy nie byli przez nich zwalczani. A że przy okazji jacyś Polacy ginęli, byli okradani to Niemców nie obchodziło. Gdy zaczęły powstawać pierwsze oddziały partyzanckie polskiego podziemia wówczas powstał problem co z tymi bandami przestępczymi zrobić. Chcąc mieć zaplecze pod działalność podziemia niepodległościowego trzeba mieć bezpieczny teren. W związku z tym polskie podziemie zaczyna te bandy zwalczać. Wtedy przychodzą komuniści.
I co proponują?
Proponują pomoc bandziorom. Tworzą z tych przestępców oddziały Gwardii Ludowej dając im dowódców, oficerów politycznych. W ten sposób zyskują oni ochronę polityczno-ideologiczną, obiecują, że Stalin nakrzyczy na Churchilla i nikt im krzywdy nie zrobi. Jest tylko jeden warunek: od tej pory jesteście naszym [PPR-owskim] oddziałem partyzanckim. Ale robicie to, co robiliście: dalej możecie żyć z rabunków pod warunkiem, że będziecie dzielić się zdobytym łupem. I tak to jest zapisane w meldunkach Gwardii Ludowej: łup. To nie jest zdobycz na Niemcach, to nie są karabiny, tylko pierścionki, łańcuszki, bielizna damska, dziecięce ubranka. Po co to potrzebne partyzantom?! Oni zdobywają to „na wrogu”, czyli na polskiej ludności cywilnej. Niezrozumienie tego wszystkiego powoduje, że podziemie komunistyczne w serialach typu „Stawka…” można było pokazywać w sposób od początku do końca całkowicie zakłamany przez sympatycznego aktora. Dzięki niemu sympatię zyskuje również całe tło, którego ludzie już dokładnie nie analizują [albo nie znają].
Przejdźmy więc może do tego sympatycznego aktora. Rok 1981, czarne chmury stanu wojennego nad Polską. Co wtedy robi środowisko aktorskie, a co robi Mikulski?
Akurat ten epizod w jego życiu nie jest najbardziej dramatyczny i istotny. To tylko konsekwencja jego wcześniejszych wyborów. To, że opowiada się wówczas przeciwko bojkotowi aktorskiemu, to tylko efekt.
Co więc spowodowało, że Mikulski nie wziął udziału w bojkocie aktorskim w stanie wojennym?
On był po prostu od zawsze związany z władzą komunistyczną. Pamiętajmy o całej jego drodze życiowej do 1989 roku. Jego ojciec był oficerem wyszkolenia w jednostce specjalnej Milicji Obywatelskiej w 1945 roku. Ta jednostka była doskonale wyszkolona i uzbrojona, dostawała zadania wprost od generała Franciszka Jóźwiaka, komendanta głównego MO. To nie jest standardowe działanie, że komendant główny steruje jakąś jednostką. Wysłano ją na Białostocczyznę, na teren województwa, gdzie struktury Polskiego Państwa Podziemnego były silniejsze od struktur okupacyjnego państwa komunistycznego. W tej jednostce pod wodzą własnego ojca Jana Mikulskiego służy Stanisław Mikulski [walcząc z AK-owcami]. Póki co dokładnie nie wiemy jak długo, ale z pewnością w 1945 roku, ponieważ istnieją potwierdzające ten fakt dokumenty. Później był on członkiem PZPR, różnych organizacji komunistycznych [ZWM, ZMP], jest też członkiem Komitetu Centralnego PZPR, a wreszcie pod koniec lat 90. jest dyplomatą w Moskwie. Pamiętajmy, że dyplomacja to resort wybitnie zastrzeżony tylko i wyłącznie dla swoich, dla najbardziej zasłużonych towarzyszy. Tow. Mikulski występował na okładkach komunistycznych pism w mundurze ORMO. Uwieńczeniem tej kariery był jego udział w 90-tych urodzinach tow. gen. Wojciecha Jaruzelskiego, gdzie był gościem specjalnym. Do samego końca utożsamiał się z ustrojem komunistycznym. Wybrał to, co w Polsce po roku 1945 było najgorsze.
Jak pan zareagował, gdy dowiedział się pan, że Sejm niepodległej III RP chce uczcić śmierć takiego człowieka minutą ciszy?
Mnie takie rzeczy już nie dziwią, jestem do nich przyzwyczajony i co więcej – spodziewam się ich. Jest dla mnie naturalne, że ta władza będzie honorowała gen. Jaruzelskiego i mu podobnych a nie zwolenników Polski wolnej i niepodległej. Inaczej nie będzie, bo wśród władzy jest bardzo wielu potomków starej władzy. Nie oszukujmy się, oni się nie rozpłynęli, nie zniknęli. Uznanie ciągłości prawnej, a jak się okazuje nie tylko prawnej, III RP z PRL jest największą tragedią, jaka przydarzyła się nam po 1989 roku. Jeśli ustrój prawny się nie zmienia to jest to samo, co było, tylko pod nową nazwą. W związku z tym nie można sędziów – morderców sądowych skazywać, bo mają immunitet. Nie można generałom odebrać emerytur czy specjalnych uposażeń, bo mają prawa nabyte, które sami sobie nadali. Nie można usunąć sowieckich pomników, bo są umowy, bo są władze, które tego nie chcą
i będą ich bronić do upadłego.
Dziękuję za rozmowę.
Dzień Wszystkich Świętych czy halloween? A może i jedno i drugie? Przecież są w różne dni i – rzekomo – się nie wykluczają. A jednak zachodzi między nimi swojego rodzaju kolizja. Kolizja, która dzięki „nowoczesnemu myśleniu” przeradza się w drobną stłuczkę, a z czasem nie będzie traktowana nawet jako wykroczenie. Dziwi mnie, że halloween weszło aż takim przebojem do kanonu polskich świąt. Z dnia na dzień pojawia się coś, co zostaje przyjęte na wiarę bez jakichkolwiek zastrzeżeń. Ludzie szaleją na punkcje świecących dyń, trupów, wampirów, zombie i wszystkiego tego, co kojarzy się z amerykanizacją. Właśnie tak – małpujemy Amerykanów. I nie ma się co dziwić, przecież na zachodzie rzekomo jest tak cudownie i fajnie. Nie ma to – jak Amerykanie – bardziej być przygotowanym na apokalipsę zombie niż brak prądu.
Grupka wychudzonych mężczyzn zgromadziła się w niedzielne przedpołudnie 16 listopada 1941 w jednym z obozowych baraków. W wąskiej przestrzeni między więziennymi pryczami stał taborecik. Ale tego dnia nie był zwykłym meblem – był ołtarzem, na którym ustawiono prosty krzyż. Pochylony nad nim, ubrany w niebiesko-białe pasiaki ksiądz rozpoczął pierwszą w historii Auschwitz mszę. Wtajemniczeni więźniowie stworzyli szczelny kordon wokół duchownego. Niepowołane oczy nie mogły nic zobaczyć – udział w ceremonii groził surowymi karami. Po wszystkim ksiądz wymknął się z baraku i w ukryciu rozdawał Komunię innym więźniom. Zaniósł ją również tym, którzy już nie mogli przyjść o własnych siłach – konającym w obozowym szpitalu. „Tylko ta silna wiara podtrzymywała nas, nasze siły duchowe – wspominał po latach jeden z więźniów – i chociaż cieleśnie byliśmy słabi, potrafiliśmy te katusze przeżyć i innym stać się przykładem”.
